رگ تک (RegTech) چیست و چرا آینده پرداخت آنلاین به آن وابسته است؟

رگ تک (RegTech) و فین تک (FinTech) دو بازوی تحول‌آفرین در دنیای امروز نظام‌های مالی هستند. در حالی‌که فین تک با نوآوری در پرداخت، بانکداری و سرمایه‌گذاری به سرعت چهره خدمات مالی را تغییر داده است و در سوی دیگر، با بهره‌گیری از فناوری برای قانون‌گذاری و نظارت هوشمند، تلاش می‌کند تعادلی میان نوآوری، امنیت و شفافیت برقرار کند. این همکاری میان فناوری و قانون، اکنون به یکی از مهم‌ترین روندهای جهانی در صنعت پرداخت و فین تک تبدیل شده است.

در سال‌های اخیر، فناوری‌های مالی (فین تک) سرعت تحول نظام مالی را به طرز چشمگیری افزایش داده‌اند. اما هم‌زمان با گسترش نوآوری‌ها در پرداخت، قانون‌گذاران و نهادهای نظارتی نیز با چالش بزرگی روبه‌رو شده‌اند: چگونه می‌توان نوآوری را آزاد گذاشت و در عین حال، امنیت و شفافیت را حفظ کرد؟ پاسخ این پرسش در یک مفهوم کلیدی نهفته است: رگ تک (RegTech) یا فناوری قانون‌گذاری.

این فناوری با استفاده از هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، تحلیل داده‌های مالی و خودکارسازی نظارت، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا بدون پیچیدگی، با قوانین مالی و بانکی منطبق بمانند. در واقع، همان ستون پنهان اعتماد در پرداخت آنلاین است که به سیستم‌های پرداخت و شرکت‌های فین تکی مانند تاباپی اجازه می‌دهد با اطمینان و پایداری فعالیت کنند.

 

رگ تک دقیقاً چیست و چه تفاوتی با فین تک دارد؟

رگ تک (Regulatory Technology) ترکیبی از دو واژه‌ی Regulation (قانون‌گذاری) و Technology (فناوری) است. هدف آن ساده است: کمک به مؤسسات مالی برای رعایت خودکار و دقیق مقررات و قوانین مالی.

اگر فین تک ها بر نوآوری در خدمات مالی تمرکز دارند (مانند درگاه‌های پرداخت یا وام آنلاین)، رگ تک ها بر نظارت و انطباق قانونی این نوآوری‌ها تمرکز می‌کنند. برای مثال، فین تک ها راهی برای پرداخت سریع‌تر می‌سازند، اما رگ تک ها اطمینان می‌دهند که این پرداخت‌ها مطابق قوانین ضدپولشویی (AML) و احراز هویت کاربران (KYC) انجام شود.

در نتیجه، این فناوری بازوی هوشمند قانون در عصر دیجیتال است. بدون آن، اکوسیستم فین تک دچار هرج‌ومرج و بی‌اعتمادی خواهد شد.

تاریخچه شکل‌گیری رگ تک در جهان

مفهوم RegTech در سال ۲۰۱۵ توسط بانک مرکزی انگلستان مطرح شد. هدف اولیه، ایجاد چارچوبی برای استفاده از فناوری در نظارت مالی بود. پس از بحران مالی جهانی ۲۰۰۸، بانک‌ها و نهادهای مالی میلیاردها دلار جریمه بابت عدم رعایت قوانین پرداخت کردند؛ همین موضوع باعث شد سرمایه‌گذاری در رگ تک به یک ضرورت تبدیل شود.

از آن زمان، بیش از ۷۰۰ شرکت رگ تک در جهان شکل گرفته‌اند. کشورهای پیشرو در این زمینه شامل بریتانیا، سنگاپور، استرالیا و ایالات متحده هستند.

در سال ۲۰۲۴، ارزش بازار جهانی این فناوری از مرز ۲۳ میلیارد دلار عبور کرد و پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۳۰ به بیش از ۹۰ میلیارد دلار برسد.

چرا رگ تک برای صنعت پرداخت و فین تک حیاتی است؟

در دنیای پرداخت‌های دیجیتال، هر روز قوانین جدیدی در زمینه‌ی مالیات، ضدپولشویی، حریم خصوصی داده و گزارش‌دهی مالی وضع می‌شود. رعایت دستی این مقررات برای شرکت‌های بزرگ تقریباً غیرممکن است.

در این شرایط، این فناوری با ابزارهای تحلیلی و خودکار به کمک می‌آید تا:

• هزینه‌های انطباق مالی تا ۵۰٪ کاهش یابد،
• دقت در گزارش‌دهی چندین برابر شود،
• و ریسک جریمه‌های نظارتی به حداقل برسد.

در واقع، رگ تک با تحلیل خودکار داده‌های تراکنش‌ها و تشخیص الگوهای مشکوک، همان کاری را انجام می‌دهد که پیش‌تر نیاز به ده‌ها کارشناس داشت. به همین دلیل، امروزه هر شرکت پرداخت‌یاری یا درگاه پرداخت آنلاین که بخواهد با ثبات و قانونی فعالیت کند، ناچار به بهره‌گیری از این فناوری است.

آیا رگ تک فقط برای پرداخت‌یارها مهم است؟

خیر. محدود به پرداخت‌یارها نیست و نقش حیاتی آن در کل اکوسیستم مالی دیده می‌شود.

نمونه‌هایی از حوزه‌هایی که از رگ تک بهره می‌برند:

• بانک‌ها: برای بررسی خودکار تراکنش‌ها و مشتریان پرریسک.
• شرکت‌های بیمه: برای تطبیق فرایندهای خسارت با مقررات نظارتی.
• صرافی‌های رمزارز: برای شناسایی تراکنش‌های غیرقانونی و تطبیق با مقررات FATF.
• کسب‌وکارهای تجارت الکترونیک: برای ثبت فاکتورهای مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی.

به بیان دیگر، این فناوری یک ضرورت برای تمام فعالان حوزه مالی و دیجیتال است؛ از بانک مرکزی گرفته تا استارتاپ‌های کوچک فین تکی.

مهم‌ترین کاربردهای رگ تک در ایران و جهان

در جدول زیر، برخی از کاربردهای رایج این فناوری را مشاهده می‌کنید:

حوزه کاربرد	شرح عملکرد
احراز هویت دیجیتال (e-KYC)	شناسایی کاربران با مدارک دیجیتال، تشخیص چهره و داده‌های بیومتریک
پایش تراکنش‌ها (AML Monitoring)	تحلیل و تشخیص تراکنش‌های مشکوک یا غیرعادی
گزارش‌دهی خودکار به رگولاتور	ارسال خودکار گزارش‌های مالی و قانونی به بانک مرکزی یا نهادهای نظارتی
مدیریت ریسک تطبیق	پیش‌بینی تخلفات و مغایرت‌های احتمالی قبل از وقوع
حفاظت از داده‌ها (Data Protection)	رمزگذاری و انطباق با استانداردهای حریم خصوصی مانند GDPR
یکپارچه‌سازی با سامانه‌های مالیاتی	صدور فاکتور الکترونیکی و تطبیق خودکار با قوانین مالیاتی

فناوری‌های پشت رگ تک؛ از هوش مصنوعی تا بلاک‌چین

رگ تک ها با تکیه بر چند فناوری کلیدی، سیستم‌های تطبیق و نظارت را متحول کرده‌اند:

1. هوش مصنوعی (AI) برای تحلیل میلیون‌ها تراکنش در لحظه
2. یادگیری ماشین (ML) برای تشخیص الگوهای غیرعادی
3. بلاک‌چین (Blockchain) برای ثبت شفاف سوابق و جلوگیری از دستکاری داده
4. پردازش زبان طبیعی (NLP) برای درک بخشنامه‌ها و قوانین جدید
5. Big Data Analytics برای استخراج بینش‌های قانونی از حجم عظیم داده‌های مالی

به کمک این فناوری‌ها، شرکت‌هایی مانند تاباپی می‌توانند پایش لحظه‌ای، گزارش‌دهی خودکار و تطبیق بلادرنگ با مقررات را تجربه کنند.

چالش‌های پیاده‌سازی رگ تک در ایران

هرچند پتانسیل بالایی در ایران برای رشد این فناوری وجود دارد، اما موانع مهمی نیز باید برطرف شوند:

• نبود دسترسی به داده‌های یکپارچه مالی بین نهادها
• تعدد قوانین و بخشنامه‌های متناقض
• کمبود نیروی متخصص در تحلیل داده‌های نظارتی
• ضعف در استانداردسازی APIهای بانکی و پرداختی
• مقاومت برخی سازمان‌ها در اشتراک‌گذاری داده‌ها

رفع این چالش‌ها نیازمند همکاری سه‌جانبه بین رگولاتور، شرکت‌های پرداخت و فین تک ها است. ایجاد یک Regulatory Sandbox (محیط آزمایشی قانون‌گذاری) می‌تواند نقطه‌ی شروعی مؤثر باشد.

تجربه کشورهای موفق در پیاده‌سازی رگ تک

در جهان، چند کشور به‌عنوان الگوی موفق در پیاده‌سازی این فناوری شناخته می‌شوند:

۱. بریتانیا

بانک مرکزی انگلیس اولین کشوری بود که مفهوم RegTech را رسمی کرد. ایجاد «Regulatory Sandbox» به استارتاپ‌ها اجازه داد بدون ترس از نقض مقررات، محصولات نوآورانه خود را آزمایش کنند.

۲. سنگاپور

در سنگاپور، نظارت مبتنی بر داده (Data-Driven Supervision) به کمک هوش مصنوعی اجرا می‌شود. بیش از ۹۰٪ مؤسسات مالی این کشور از سامانه‌های رگ تک استفاده می‌کنند.

۳. هند

با توجه به رشد سریع فین تک، دولت هند از سال ۲۰۱۹ پلتفرمی ملی برای «RegTech + FinTech» ایجاد کرده که تمامی شرکت‌های پرداخت و بانک‌ها ملزم به استفاده از آن هستند.

چطور رگ تک باعث افزایش امنیت در پرداخت اینترنتی می‌شود؟

رگ تک نه تنها ابزاری برای انطباق، بلکه سدی در برابر تقلب و کلاهبرداری آنلاین است.
با تحلیل رفتار کاربران و تراکنش‌ها، این فناوری می‌تواند به‌صورت بلادرنگ هشدار دهد که چه زمانی رفتار مشکوکی در حال وقوع است.

کارکردهای امنیتی کلیدی:

• احراز هویت هوشمند کاربران جدید (Smart KYC)
• تشخیص الگوهای تقلب در تراکنش‌ها
• پایش حساب‌های مشکوک به پولشویی
• ردیابی منشأ وجوه (Transaction Tracing)
• نظارت بلادرنگ بر حجم تراکنش‌های غیرعادی

این قابلیت‌ها برای شرکت‌های پرداخت‌یار مانند تاباپی حیاتی‌اند تا بتوانند پایداری و امنیت درگاه پرداخت را تضمین کنند.

آینده رگ تک و قانون‌گذاری هوشمند در ایران

در ایران، هم‌زمان با گسترش پرداخت‌یاری، فاکتور الکترونیکی و ریال دیجیتال، نقش این فناوری پررنگ‌تر می‌شود.
با ایجاد بانک‌های داده‌ای مانند سامانه مودیان و گزارش‌دهی لحظه‌ای مالیات، رگ تک بومی می‌تواند کل این فرایندها را خودکار کند.

در آینده نزدیک، انتظار می‌رود:

• بانک مرکزی و شاپرک سامانه‌های نظارتی خود را با APIهای RegTech یکپارچه کنند،
• شرکت‌های پرداخت‌یاری برای مدیریت ریسک و انطباق از راهکارهای هوشمند استفاده کنند،
• و تاباپی به‌عنوان یک بازیگر نوآور، نقشی کلیدی در پیاده‌سازی این فناوری‌ها ایفا کند.

در حقیقت، این فناوری نه تنها ابزاری برای تطبیق، بلکه مسیر تحول نظارت هوشمند در صنعت پرداخت ایران است.

مسیر تاباپی در توسعه و پیاده‌سازی رگ تک

تاباپی با مأموریت توسعه زیرساخت‌های امن پرداخت آنلاین، به‌صورت گام‌به‌گام در حال پیاده‌سازی اصول این فناوری در فرآیندهای داخلی خود است.
برخی از محورهای عملی تاباپی در این مسیر عبارت‌اند از:

• پایش هوشمند تراکنش‌ها با الگوریتم‌های اختصاصی؛
• انطباق خودکار با دستورالعمل‌های شاپرک و بانک مرکزی؛
• گزارش‌دهی بلادرنگ به نهادهای نظارتی؛
• توسعه APIهای انطباق برای پذیرندگان بزرگ؛
• و برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی سامانه تطبیق خودکار مالیاتی و ضدپولشویی.

این اقدامات نشان می‌دهد که تاباپی در حال حرکت به‌سمت رگ تک بومی و مقیاس‌پذیر است؛ مسیری که آینده صنعت پرداخت ایران را شکل خواهد داد.

سوالات متداول (FAQ)

جمع‌بندی

رگ تک، نقطه تلاقی فناوری و قانون‌گذاری، زبان مشترک قانون و فناوری است.
در جهانی که حجم تراکنش‌های مالی هر لحظه بیشتر می‌شود، رگ تک تضمین می‌کند که این رشد همراه با امنیت، شفافیت و اعتماد باشد.
از پرداخت‌یارها تا بانک‌ها، از فین تک ها تا دولت‌ها، همگی در مسیر آینده‌ای هستند که بدون آن، نمی‌توان در آن دوام آورد.