نظام پرداخت چیست و چطور شکل گرفته است؟
ما انسان‌ها موجودات اجتماعی هستیم و از آنجا که به تنهایی از عهده همه کارهای خودمان بر نمی‌آییم، نیازمند همکاری و مبادله کالا و خدمات با یکدیگر هستیم.این نیاز اولیه باعث شکل گیری نظام پرداخت در سراسر جهان شد. در طول روز همه ما چندین پرداخت را انجام می‌دهیم از زمانیکه فناوری به کمک امورمالی آمد نظام پرداخت جهان هم متحول شد و کارها با سرعت و دقت بیشتری انجام می‌پذیرد. در این مطلب تاباپی تلاش می‌کنیم شما را با نظام پرداخت و تحولاتی که دنیای فناوری در آن ایجاد کرده است آشنا کنیم.
نظام پرداخت چرا و چگونه شکل گرفت؟
قاعده‌های اجتماعی، فنی، قانونی و اقتصادی که بر اساس آن ارزش پول بین فرد پرداخت کننده و دریافت کننده وجه مبادله می‌شود نظام پرداخت است. پرداخت از واژه «Payment» که معنی مبادله پول بین دو طرف یک معامله است گرفته شده.
در گذشته که مبادله به صورت کالا به کالا شکل می‌گرفت افراد به صورت توافقی کالاهای خود را ارزش گذاری کرده و مبادله می‌کردند از زمانیکه کالای واسطی به نام پول وظیفه انتقال ارزش را بر عهده گرفت به یک سری قواعد فنی، قانونی و ساختاری نیاز بود که نظام پرداخت آن را شکل داد.
چه کسی بر نظام پرداخت نظارت می‌کند؟
درحال حاضر در کشورها بانک‌های مرکزی مسئولیت نظارت بر عملکرد نظام‌های پرداخت را برعهده دارند. نهادهای بین المللی مثل بانک جهانی هم شکل گرفته که کار اصلی آن نظارت بر نظام پرداخت نیست اما به اجرای صحیح روندها نظارت دارد.
در کشور ما هم بانک مرکزی نهاد مسئول نظارت بر عملکرد بانک‌ها و نهادهای خصوصی و دولتی فعال در نظام پرداخت است. شرکت‌های حوزه فین تک هم اگرچه مستقل هستند اما باید تحت نظارت قوانین بانک مرکزی فعالیت کنند. وزارت صنعت، معدن و تجارت هم به دلیل مسئولیتی که دارد در مواردی در حوزه فعالیت فین تک‌ها وارد شده است.
نظام پرداخت نوین چطورشکل گرفت؟
برای سال‌ها تنها راه انتقال وجه پول بود و برخی ارزهای خارجی مثل دلار به عنوان واسط در مبادلات بین الملل مورد استفاده قرار می‌گرفت. بانک‌ها و صرافی‌ها مهم‌ترین نهاد انتقال وجه به شما می‌آمدند و دولت به شکل مستقیم در عملکرد نظام پرداخت نظارت و تسلط داشت.
سال ۱۹۹۶ برای نظام پرداخت اهمیت بالایی دارد چراکه در این سال اولین کارت بانکی توسط Barclays بانک ارائه شد.
آن‌ها تصمیم داشتند فرایند خرید و انتقال وجه را ساده کنند و ایده اولیه این کارت این بود که هر مشتری‌ای قادر باشد از تمام پذیرنده‌ها به سادگی خرید کند.
کردیت کارت و دبیت کارت بر همین اساس شکل گرفتند و حجم وسیعی از مبادلات جهان بر همین اساس انجام می‌شود.
پی تک از چه زمانی وارد نظام پرداخت شد؟
شکل گیری کارت‌های بانکی نخستین حضور تکنولوژی در دنیای پرداخت بود اما این پایان کار نبود به سرعت راهکارهای مختلفی برای استفاده از فناوری در نظام پرداخت ارائه شد که به «پی تک» مشهور است.
سال ۲۰۰۰ که اینترنت به شکل کامل عمومیت یافته بود تلاش‌هایی در مسیر توسعه تجارت الکترونیک و پرداخت آنلاین شکل گرفت.در حال حاضر با استفاده از بستر اینترنت و در اختیار داشتن یک کارت بانکی می‌توانید نسبت به پرداخت قبوض، انتقال وجه، هزینه بیمه، تخلفات رانندگی، عوارض خروج از کشور و پرداخت‌های اینترنتی اقدام کنید. پس از آن ویزا کارت و مستر کارت با قوانین خاصی جهت انجام پرداخت‌های الکترونیک شکل گرفتند.
پرداخت‌های موبایلی چگونه جایگزین روش‌های قبلی پرداخت شدند؟
امروزه با کمک شرکت‌های پی تک و یک اپلیکیشن می‌توان به راحتی بانک را به گوشی همراه منتقل کرد و بسیاری از فعالیت‌های مبادله با تجمیع حساب‌های بانکی و استفاده از فناوری‌های نوین در تلفن‌های همراه امکان پذیر است.
استفاده از فین تک و خدمات آن در سراسر جهان رو به گسترش است و هر روز استارتاپ جدیدی در این حوزه با خدمات نوین معرفی می‌شود.
نظام پرداخت ایران چه مراحلی را طی کرده است؟
برای سال‌ها نظام پرداخت ایران وابسته به بانک مرکزی بود، به بانک مرکزی مراجعه می‌کردید و پس از چند روز پول از حساب یک بانک به بانک دیگر منتقل می‌شد اما ورود تکنولوژی نظام پرداخت ایران را هم تحت تاثیر قرار داد.
شتاب
نظام نوین پرداخت در ایران با شتاب شروع شد، تاپیش از آن انتقال وجه از بانکی به بانک دیگر چند هفته طول می‌کشید. درحال حاضر با کمک کارت بانکی و شبکه شتاب در مدت چند ثانیه از طریق اینترنت، موبایل بانک یا خودپرداز می‌توان از حسابی به حساب بانک دیگر پول منتقل کرد.
شاپرک
اگرچه حرف و حدیث بر سر راه شکل گیری این سامانه زیاد بود اما به منظور یکپارچه سازی شبکه پایانه‌های فروش سامانه شاپرک راه اندازی شد که در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ساتنا
تسویه حساب بین بانک‌ها و انتقال وجه فوری حساب‌های مختلف مشتری در بانک‌های مختلف از این طریق انجام می‌شود، اما حجم وجه قابل انتقال این سامانه محدود است.
پایا
کار پایا بسیار شبیه ساتنا است اما وجه بیشتری را از طریق آن می‌توان انتقال داد. پایا ساعت کار مشخصی دارد اما به دلیل امکان انتقال وجه بیشتر با استقبال مشتریان روبه‌رو شد.
شبا
شناسنامه منحصر به فرد هر حساب بانکی است که شامل ۲۴ رقم است و به کمک آن به راحتی می‌توانید وجه مورد نظر خود را منتقل کنید.
بانک‌ها هر کدام برای خود اپلیکیشن و ابزارهای نوین پرداخت را ایجاد کرده‌اند با این وجود نیاز به استفاده از ابزارهای نوین در سیستم بانکی کشور هنوز هم به شکل عمده احساس می‌شود، فین تک‌ها در راستای برطرف کردن این نیاز گام بر می‌دارند.
کسب‌وکارهای اینترنتی به ویژه آن‌ها که در ابتدای مسیر کار خود هستند، به راحتی نمی‌توانند به دروازه پرداخت بانکی دسترسی داشته باشند و روال کار به قدری طولانی است که برای آن‌ها به صرفه نیست. فین تک‌ها برای رفع این مشکل دست به کار شدند و در قالب پرداخت یاری به کمک نظام بانکی آمدند تا امکان انتقال وجه ساده‌تر را از طریق فناوری‌های نوین فراهم کنند. همچنین کسب‌وکارها می‌توانند با کمک درگاه‌های واسط آن‌ها خرید اینترنتی را ساده‌تر کنند.
آینده پی تک به کدام سمت می‌رود؟
در آخرین تحولات این حوزه شاهد آن بودیم که کیف پول‌های الکترونیک به بازار آمدند و با کمک فناوریNFC نظام پرداخت را متحول کرده‌اند.
در سال‌های اولیه شکل گیری فین تک بسیاری بر این باور بودند که عمر بانک‌ها به سر آمده و به زودی شاهد جمع شدن شعب بانک‌ها در سراسر جهان خواهیم بود.
رقابت فین تک و بانک‌ها همچنان ادامه دارد و مشخص نیست در آینده چه اتفاقی می‌افتد. بسیاری ظهور ارزهای رمزنگاری شده را انقلابی برای خارج کردن نظام پرداخت از دست دولت‌ها می‌دانند. پرداخت های همتا به همتا (P2P) یا پرداخت های مستقیم آنلاین هم حرکتی است در راستای پیشرفت نظام پرداخت. باید منتظر بود و دید تلاش‌های متخصصین دنیای فناوری و کارشناسان امور عالی چه دستاوردهای جدیدی برای بشر به همراه خواهد داشت.
اگر در مورد نظام پرداخت مطلبی هست که در این مطلب به آن اشاره نشده خوشحال می‌شویم در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید.